/เกาะสมุย - ประเพณีกินข้าวห่อ/  

 

 
 

แผนที่เกาะสมุย - แนะนำประเพณีอื่น

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
 

ประเพณีกินข้าวห่อ การประกอบอาชีพของชาวสมุยในสมัยโบราณ จะเป็นการทำนา ทำสวน ทำไร่ ซึ่งอยู่ไกลบ้านพัก จะต้องนำอาหารไปรับประทานในตอนกลางวัน หรือแม้แต่การเดินทางไปทำธุระหรือเยี่ยมญาติ จากหมู่บ้านหนึ่งไปยังอีกหมู่บ้านหนึ่ง ซึ่งมีระยะทางไกล ต้องข้ามห้วย ข้ามเขา หรือแม้แต่การเดินทางระยะในทะเล โดยเรือพาย เรือแจว หรือเรือใบจากอ่าวหนึ่งไปยังอีกอ่าวหนึ่ง ก็มีความจำเป็นที่จะต้องจัดอาหารไว้รับประทานในตอนกลางวัน เพื่อประกอบอาชีพ หรือเดินทางไกล เรียกว่า ข้าวห่อ ลักษณะของข้าวห่อ คือ นำข้าวสุกใส่ในใบตอง (ใบกล้วย) พร้อมด้วยกับข้าว ส่วนมากจะเป็นน้ำพริกแห้ง น้ำพริกมะขามสด ปลาเค็มทอดหรือปิ้ง บางครั้งก็จะมีอาหารแห้งอย่างอื่นๆ เช่นไข่เค็มต้ม ไข่เจียว ฯลฯ ชนิดแห้ง แล้วหากาบหมาก (ตอกหมาก) มารองอีกชั้นหนึ่ง เสร็จแล้วห่อเป็นรูปสี่เหลี่ยมกะทัดรัดนำติดตัวไป สถานที่กินข้าวห่อก็จะต้องเป็นสถานที่มีน้ำจืด มีบ่อน้ำ หรือลำธาร สรุปได้ว่าการกินข้าวห่อคือการนำอาหารไปรับประทานนอกบ้านพักอาศัย ต่อมาลักษณะของข้าวห่อได้มีการพัศฒนาขึ้น  คือ เมื่อชาวบ้านรู้จักนำใบเตย ใบตาล หรือใบมะพร้าวมาสานเป็นกระชุ (กระสอบ) มาเป็นภาชนะบรรจุข้าวห่อลักษณะของข้าวห่อก็เปลี่ยนแปลงไปบ้างแต่จะสังเกตุ เห็นว่าจะเป็นข้าวห่อด้วยกาบหมาก หรือกระชุ ก็จะมีใบตองรองรับอาหารก่อน ทั้งนี้เป็นเพราะใบตองจะทำให้ข้าวสุกและกับข้าวมีรสหอม และเมื่อรับประทานเสร็จใบตองที่รองรับอาหารสามารถทิ้งได้เลย ส่วนกระชุก็สามารถนำมาใช้ได้ในครั้งต่อไปได้การกินอาหารในสมันก่อนนั้นนิยม ใช้มือเปิบข้าวและกับข้าว นี่คือลักษณะของข้าวห่อและวิธีกินข้าวห่อของชาวสมุยในสมัยโบราณ

ครั้นนานๆ เข้าการกินข้าวห่อเริ่มเปลี่ยนแปลงมากขึ้น คือ จากการกินข้าวห่อแค่เพียงคนหรือสองคนซึ่งเป็นบุคคลในครัวเรือน ก็จะขยายเป็นการกินข้าวห่อเปฌนคณะเล็กๆ ภายในเครือญาติหรือแขกเหรื่อที่มาเยี่ยมเยีอน ภาชนะที่บรรจุอาหารก็เปลี่ยนแปลงเป็นปิ่นโต อาหารตแทนที่จะเป็นอาหารแห้งก็จะเป็นอาหารคาวชนิดต่างๆ ทั้งที่แห้งและมีน้ำ แถมยังมีอาหารหวาน ผลไม้ รวมไปด้วย สถานที่กินขาวห่อก็มักนิยมชายหาดริมทะเล หรือสถานที่ร้มรื่นริมแหล่งน้ำลำธาร โดยใช้เสื่อปูรองรับอาหารและผู้ร่วมรับประทาน ช่วงหลังนี้การกินข้าวห่อมีวิวัฒนาการมากขึ้น มีช้อนสำหรับตักอาหาร มีกระติกน้ำแข็ง และเครื่องดื่มชนิดต่างๆ เพิ่มขึ้น สถานที่กินข้าวห่อก็จัดให้มีโต๊ะเก้าอี้รองรับอาหารและผู้ร่วมเลี้ยง ซึ่งผิดเพี้ยนไปจากเดิมมาก

การกินข้าวห่อของชาวสมุยเริ่มจะมีชื่อ เสียง โด่งดังมากขึ้น เมื่อมีการตัดทางสายรอบเกาะผ่านภูเขาจากบ้านละไมสู่บ้านเฉวง เมื่อปีพ.ศ.2511 สมัยนายดิลก สุทธิกลม เป็นนายอำเภอระยะทาง 3 กม. ใช้เวลาทำงาน 4 เดือนเต็ม โดยอาศัยแรงงานชาวบ้านละไม – เฉวง ตลอดเวลาปฎิบัติงานจะมีการเลี้ยงอาหารข้าวห่อแก่แรงงานชาวบ้านทุกๆ วันเป็นประจำ
เมื่อถนนสายนี้พอที่ยานพาหนะสัญจรไปมาได้ ทางฝ่ายบ้านเมืองก็เริ่มให้ความสนใจสมุยมากขึ้น และถือว่าจุดเริ่มต้นของการพัฒนาสมุยทั้งด้านการคมนาคม การท่องเที่ยว โดยเริ่มจากรัฐบาลได้ส่งนายทหารช่างมาสำรวจเส้นทาง และส่งหน่วยทหารช่าง กรป.กลางชุดที่ 14 โดยการควบคุมของ รอ.ยงยุทธ พิมพาร (ปัจจุบันยศพลโท) เป็นหัวหน้าชุด และ รท. ฝังพัฒน์ บุญเลี้ยง (ปัจจุบันยศพลเอก) ผู้ช่วยหัวหน้า นำเครื่องมือจักรกลมาทำการก่อสร้างถนนลูกรังอัดแน่นรอบเกาะสมุยสายหลัก 52 กม. สายซอย 30 กม. กว่าจนแล้วเสร็จ
และในช่วงนี้จะมีหน่วยงานต่างๆ ของรัฐ อาทิ นักศึกษา วปอ. นักศึกษาวิทยาลัยการทัพบก การทัพเรือ การทัพอากาศ และคธะอื่นๆ อีกมากเดินทางมาเยี่ยมเยียนเกาะสมุย และแม้แต่คณะของ ฯพณฯ พล อ.อ.ทวี จุลทรัพย์ ฯพณฯ พลเอกเกรียงศักดิ ชมนันท์ ก็ได้ไปราชการที่เกาะสมุยหลายครั้งทุกคนจะได้รับการต้อนรับจากชาวสมุยโดยนำ อาหารข้าวห่อ (ปิ่นโต) ไปต้อนรับ ผู้ไปต้อนรับจะมีจำนวน 100 คนถึง 1,000 คน แล้วแต่แขกที่ไปเยี่ยมจะเป็นคณะเล็กหรือใหญ่

ฯพณฯ นายกชวน หลีกภัย ฯพณฯบัญญัติ บรรทัดฐาน และคณะ ส.ส.มากท่าน ก็เคยไปรับประทานข้าวห่อกับชาวบ้านมาแล้วเมื่องาน 100 ปี สมุยเมื่อ พ.ศ.2540 มีผู้ใหญ่ของบ้านเมืองหลายท่าน กล่าวกับผู้เขียนว่า “การกินอาหารตามเหลา ตามภัตตาคาร จะได้แต่เพียงรสอาหาร แตการกินข้าวห่อกับชาวบ้านได้ทั้งรสอาหารพื้นบ้านและอาหารรน้ำใจซึ่งถือว่า วิเศษยิ่ง” จึงพูดได้ว่าประเพณีกินข้าวห่อของชาวสมุย ก็สามารถสร้างสมุยให้เจริญได้เหมือนกัน จึงอยากของร้องพี่น้องชาวสมุยว่า ขอให้ช่วยกันรักษาประเพณีกินข้าวห่อ ซึ่งเป็นวัฒนธรรมที่ดีงามและดียิ่งเอไว้คู่กับชาวสมุยสืบไป


 
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
       
       
       
เว็บไซท์ www.landsamui.com | e-mail: info@landsamui.com | Tel. 089-6856100 |